Onderzoek: valongevallen in de badkamer

In 10 jaar tijd ruim 22.000 senioren gewond door val in een sanitaire ruimte

Van uitglijden op een natte tegelvloer tot struikelen over de rand van de douchebak: de badkamer is een van de plekken in huis waar een val het vaakst voorkomt. Vooral senioren lopen risico op een vervelende valpartij in een sanitaire ruimte.

Maar: hoe vaak gaat het eigenlijk mis in Nederland? En waar in Nederland belanden de meeste 65-plussers in het ziekenhuis als gevolg van een val in de badkamer? Sanitairwinkel.nl brengt het in kaart op basis van data van CBS en VeiligheidNL.

Ouderen meer kans op valongeval

Naarmate mensen ouder worden, neemt de kans op vallen toe. Dit heeft verschillende oorzaken, zoals verminderde spierkracht, evenwichtsproblemen en slechter zicht. Uit onderzoek blijkt dat ongeveer 30% van de zelfstandig wonende 65-plussers ten minste één keer per jaar valt.

Door trager wordende reflexen kunnen senioren een val moeilijker opvangen. Mede hierdoor leidt een val in 40 tot 60% van de gevallen tot lichamelijk letsel. De ernst van de situatie wordt duidelijk uit het aantal ziekenhuisopnames: in tien jaar tijd werden er bijna 490.000 Nederlanders van 65 jaar en ouder opgenomen na een val.

Veel valincidenten in de badkamer

Veel ziekenhuisopnames zijn het gevolg van een val in huis. Het gaat volgens VeiligheidNL om 38% van het totale aantal ernstige valongevallen onder 65-plussers. De badkamer en het toilet zijn voor senioren - na de trap - de meest risicovolle plekken in de woning om te vallen. 

Volgens VeiligheidNL vindt minstens 12% van de valongevallen in huis plaats in een sanitaire ruimte. Mogelijk ligt dit percentage nog een stuk hoger, omdat bij 41% van de gevallen geen exacte locatie wordt geregistreerd. In dit onderzoek spreken we daarom over een minimaal aantal valincidenten in de badkamer.

In deze gemeenten gaat het vaak mis

Tussen 2013 en 2022 zijn minstens 22.279 senioren opgenomen in het ziekenhuis als gevolg van een val in een badkamer of toilet. 

De meeste valincidenten in een sanitaire ruimte gebeuren in de grote steden, met Amsterdam als koploper. In de hoofdstad zijn tussen 2013 en 2022 minstens 862 ouderen met ernstige verwondingen in het ziekenhuis opgenomen door een val in een sanitaire ruimte. 

De top 10 gemeenten met de meeste ernstige valongevallen in een sanitaire ruimte in tien jaar tijd:

  1. Amsterdam: 862 ernstige valongevallen in de badkamer
  2. Rotterdam: 801 ernstige valongevallen in de badkamer
  3. Den Haag: 617 ernstige valongevallen in de badkamer
  4. Eindhoven: 314 ernstige valongevallen in de badkamer
  5. Utrecht: 269 ernstige valongevallen in de badkamer
  6. Tilburg: 264 ernstige valongevallen in de badkamer
  7. Groningen: 264 ernstige valongevallen in de badkamer
  8. Haarlem: 251 ernstige valongevallen in de badkamer
  9. Apeldoorn: 237 ernstige valongevallen in de badkamer
  10. Zaanstad: 224 ernstige valongevallen in de badkamer

Vallen in sanitaire ruimte: cijfers ten opzichte van het aantal inwoners

Dat er in de grotere steden meer valincidenten voorkomen, komt waarschijnlijk doordat daar relatief veel senioren wonen. Om een duidelijk beeld te krijgen van de omvang van het probleem per gemeente, hebben we  het aantal valongevallen afgezet tegen het aantal inwoners van 65 jaar en ouder.

Koploper blijkt dan Amstelveen. Hier gebeuren ten opzichte van het aantal senioren de meeste valongevallen in de badkamer. In deze Noord-Hollandse gemeente werden in 10 jaar tijd 98,9 ziekenhuisopnames geregistreerd per 10.000 inwoners van 65 jaar en ouder. Dit aantal ligt 41% hoger dan het landelijk gemiddelde van 70,2 incidenten per 10.000 65-plussers.

In het onderstaande kaartje vind je per gemeente het aantal ernstige valongevallen per 10.000 inwoners van 65 jaar en ouder. 

De landelijke top 10 gemeenten met relatief veel ernstige badkamerongevallen onder senioren is als volgt:

  1. Amstelveen: 98,9 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  2. Heemstede: 98,4 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  3. Zandvoort: 95,4 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  4. Haarlem: 94,7 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  5. Bloemendaal: 92 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  6. Velsen: 90,4 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  7. Heerlen: 90,2 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  8. Beverwijk: 89,4 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  9. Hilversum: 89,1 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren
  10. Gooise Meren: 88,2 ernstige valongevallen in de badkamer per 10.000 senioren

Provincie Noord-Holland koploper

Ten opzichte van het aantal senioren vinden de meeste badkamerongevallen plaats in de provincie Noord-Holland. Het gaat om minstens 78,1 ziekenhuisopnames per 10.000 ouderen in tien jaar tijd. Dit aantal incidenten ligt 11,4% hoger dan het landelijk gemiddelde.

Ook in Zuid-Holland en in de provincie Groningen vallen ouderen - naar verhouding - vaak in de badkamer. In Flevoland ligt het relatieve aantal incidenten juist het laagst.

De meest voorkomende oorzaken van een val in de badkamer

Vaak worden de verwondingen na een val in de sanitaire ruimte bij senioren veroorzaakt door een glijpartij: een kwart van de 55-plussers krijgt een behandeling in het ziekenhuis nadat ze zijn uitgegleden. Een natte vloer en gladde tegels spelen hier mogelijk een rol.

Ook onwelwordingen en struikelpartijen zijn veelvoorkomende oorzaken van een val in een sanitaire ruimte, zo blijkt uit gepubliceerde cijfers VeiligheidNL

Van botbreuken tot hersenletsel

Senioren die door een val in de badkamer in het ziekenhuis terechtkomen, moeten in ruim de helft van de gevallen behandeld worden aan een gebroken bot (55%). Ook lopen ouderen relatief vaak hersenletsel (18%) of oppervlakkig letsel (10%) op na een valpartij in een sanitaire ruimte.

Badkamer veiliger inrichten

Door slimme maatregelen te nemen in de badkamer of toiletruimte, kunnen valpartijen zoveel mogelijk worden voorkomen. Zo kunnen senioren langer veilig thuis blijven wonen. Enkele preventieve aanpassingen om het risico op een val te verkleinen zijn: 

  • Een badkamer met een open indeling: In een open en toegankelijke badkamer zijn de wastafel, de douche en het toilet goed bereikbaar. Je kunt je hier eventueel ook met behulp van een loophulpmiddel voortbewegen.
  • Een inloopdouche: Een inloopdouche is drempelvrij, waardoor je niet kunt struikelen over een opstaande rand.
  • Douchestoel: Met een douchestoel kun je tijdens het wassen even gaan zitten om te rusten.
  • Handgrepen: Plaats handgrepen in de douche, het bad en naast het toilet om het zitten en opstaan makkelijker te maken.
  • Antisliptegels: Tegels met een antislipwaarde van R10 of R11 verkleinen de kans op uitglijden, zelfs wanneer de tegels nat worden.
  • Verhoogd toilet: Met een hoger toilet gaat het zitten en opstaan een stuk makkelijker. 
  • Goede verlichting: Met goede verlichting kun je beter zien wat je aan het doen bent, wat helpt om het risico op vallen te verlagen. 

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van grote en kleine aanpassingen om de badkamer veiliger te maken. Wil je meer lezen over dit onderwerp? Bekijk dan ons Kennisdossier: Veiligheid in de Badkamer.

Over het onderzoek

Met natte vloeren, opstaande randjes en gladde tegels is het risico op een val in de badkamer groot, vooral voor senioren. In aanloop naar de Nationale Valpreventieweek onderzochten we hoe vaak het misgaat en wat de omvang van het probleem per gemeente is. Voor deze analyse gebruikten we openbare data van het CBS en VeiligheidNL.